Özgürlüğün Sınırları Neden Olmalı?

Özgürlük, insanlar var olduklarından beri üzerine kafa yorulan, istenen, arzulanan bir durum. Buna rağmen, çok az insan özgürlüğün ne olup olmadığı konusunda bilgi sahibi.

Fransız İhtilalı sonrası tüm dünyada popüler bir kavram haline gelen hürriyet, popülerleşmenin -belki de kaçınılmaz bir- sonucu olarak bir anlam erozyonuna uğramıştır. Hürriyet kavramı,  ihtilalın ardından giderek daha fazla kullanılmaya başlanılmış fakat kavramın anlamı aynı şekilde hızlı bir şekilde boşaltılmıştır.

Günümüzde özgürlük kavramı hem birçok şeyi ifade ederken, hem de bu sebeple hiçbir şeyi ifade etmemektedir. Özgürlük kelimesini ağzından düşürmeyen birçok kişi, özgürlüğün ne olduğu konusunda ya çok az bilgi sahibidir ya da hiç değildir. Bu durum da özgürlük kavramının anlamsız şekillerde ve saçma yerlerde kullanılmasına sebep olmaktadır.

Özgürlüğün sınırlarını tartışmaya açmadan önce özgürlüğün ne olup ne olmadığı üzerinde durmanın, tartışmanın  sıhhati açısından faydalı olacağını düşünüyorum. Böylelikle benim anlatmak istediklerim ile okuyucunun anlayacakları arasındaki arasında oluşabilecek olası bir kazanın da önüne kısmen geçmiş olabiliriz.

Siyaset biliminde kabul edilen 2 farklı özgürlük teorisi vardır. Negatif ve pozitif özgürlük olarak adlandırılan bu iki yaklaşım, aslında özgürlüğe karşı en temeldeki iki farklı bakış açısını yansıtmaktadır. Bu isimlendirmeler yapılırken kullanılan pozitif ve negatif sözcükleri olumlu ya da olumsuz bir anlam taşımamakta, sadece özneyi direkt olarak etkileyip etkilememe durumunu ifade etmektedir.

Pozitif özgürlük, birileri ya da bir şeyler tarafından/sayesinde özgür olmak anlamına gelir. Yani özneye (özne için olduğu söylenen) bir dış müdahale söz konusudur. Bireyin özgürleştirilmesi anlamı taşır. Negatif özgürlük anlayışı ise özneye bir müdahalesizlik durumu söz konusudur. Yani bireyin dışarıdan gelecek olan müdahalelerden muaf olması, kendi ile ilgili kararları kendisinin verebilmesidir. Negatif özgürlük anlayışına göre en özgür insan kendisine en az müdahale edilen insandır.

Bu iki yaklaşımdan biri gerçek özgürlük anlayışı olabilir zira ikimizin birlikte olması imkan dahilinde değildir. İngiliz filozof John Stuart Mill, "Özgürlük adını hak eden tek özgürlük biçimi, diğer insanları kendi doğrularından yoksun bırakmadan ya da onları gerçekleştirmeye çalışmalarını engellemeden, kendi doğrunuzu kendi bildiğiniz yoldan gerçekleştirebilmektir" demiştir. Ben  Mill'in görüşünü benimseyerek gerçek özgürlüğün ancak ve ancak diğer bireylerin ya da devletlerin keyfi müdahalelerinden beri olmak şartıyla olabileceğine inanıyorum.

Özgürlüğü, bireye dışarıdan keyfi müdahale edilmemesi, bireyin kendi kendine bırakıldığında ortaya bireylerin özgürlüklerinin sınırının ne olacağı sorusu gelir. Bireylerin özgürlüklerinin sınırı konusu oldukça hassas bir konudur zira bu sınırın yanlış çizilmesi durumunda özgürlükler tehlike altına girebilir hatta yok olabilir.

Günlük hayatta kullandığımız, "Benim yumruk atma özgürlüğüm senin burnunun başladığı yerde biter" sözü aslında çok derin bir siyasi felsefenin günlük hayata indirgenmiş halidir. Gerçekten de bir bireyin özgürlük alanı, başka bir bireyin özgürlük alanına kadardır. Eğer bu şekilde kabul edilmezse, "özgürlük" dediğimiz şey kendi anlamını kaybeder.

Bireylerin başkalarının keyfi müdahalesi olma durumunu ifade eden özgürlük kavramı, başkalarının keyfi müdahalesinin aracı haline getirilemez. Bu sebeple bireysel özgürlükler sınırlıdır zira sınırsız özgürlük,  özgürlük değildir.